Vai trò của điện hạt nhân trong bảo đảm an ninh năng lượng của Việt Nam; pháp quy hạt nhân; quản lý nhà nước về an toàn; an ninh điện hạt nhân; nguồn nhân lực; vốn đầu tư và cơ sở hạ tầng… là những nội dung quan trọng đối với việc phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam.
Nhà thầu JAPC (Nhật Bản) đã cơ bản hoàn thành khoan thăm dò, khảo sát thực địa Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 2. Ảnh: TTXVN
Đây là thông tin được các chuyên gia đưa ra thảo luận tại Hội thảo “Công tác truyền thông khoa học và công nghệ 2015 - Nội dung và kế hoạch tuyên truyền phát triển điện hạt nhân”, span style="color:#000000;">,span style="color:#000000;"> do Trung tâm Nghiên cứu và Phát triển truyền thông khoa học và công nghệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) phối hợp với Cục Năng lượng nguyên tử tổ chức.
Thế giới: Xu thế tất yếu
Theo Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế (IAEA), tính đến năm 2014, trên thế giới có 436 lò phản ứng đang hoạt động tại 31 quốc gia và vùng lãnh thổ với tổng công suất là 373.504 MW. Các nước có số lò phản ứng năng lượng đang hoạt động nhiều nhất là Mỹ (100 lò phản ứng), Pháp (58 lò phản ứng), Nhật (48 lò phản ứng), Nga (33 lò phản ứng), Hàn Quốc (23 lò phản ứng)… Năm 2014, có 2 lò phản ứng mới được đưa vào vận hành thương mại là Atucha-2 của Argentina, công suất 692 MW và Ningde-2 của Trung Quốc, công suất 1018 MW.
Đặc biệt, hiện có 71 lò phản ứng (tổng công suất đặt là 67.682 MW) đang được xây dựng tại 16 nước, trong đó có 2 nước bắt đầu xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên là Belarus và các tiểu vương quốc Ả rập thống nhất (UAE). Còn lò phản ứng được lập kế hoạch xây dựng hiện nay là 99 lò phản ứng, trong đó Trung Quốc chiếm đa số (35 lò phản ứng), tiếp đến Nga (22 lò phản ứng), Mỹ (17 lò phản ứng), Nhật Bản (9 lò phản ứng)…
Hiện nay, có 8 nước trong đó hoặc thực sự đang xây dựng nhà máy điện hạt nhân đầu tiên (Belarus và UAE), hoặc đã ký hợp đồng (Lithuania và Thổ Nhĩ Kỳ), hoặc đã cam kết xây dựng (Bangladesh, Jordan, Ba Lan, Việt Nam), theo Hiệp hội hạt nhân thế giới (WNA).
Việt Nam: Những khó khăn và thách thức
Theo các chuyên gia, những khó khăn và thách thức trong việc phát triển điện hạt nhân ở Việt Nam là thiếu nguồn nhân lực chất lượng cao, vốn đầu tư và cơ sở hạ tầng ở mức thấp. Đây là những thách thức lớn đang đặt ra đối với Việt Nam. Trong thời gian qua, Việt Nam đã nhận được sự hợp tác, giúp đỡ của các nước trên thế giới trong triển khai dự án Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, trong đó điển hình là Nga và Nhật Bản (Nga đã ký kết các hiệp định hợp tác với Việt Nam trong phát triển dự án Ninh Thuận 1 còn Nhật Bản là đối tác dự án Ninh Thuận 2). Tuy nhiên, trong quá trình bắt đầu chương trình điện hạt nhân, Việt Nam gặp phải rất nhiều khó khăn. Thêm vào đó, Viêt Nam chưa có kinh nghiệm trong quản lý, triển khai dự án điện hạt nhân span style="color:#000000;">,span style="color:#000000;"> . Cơ sở hạ tầng cần thiết cho phát triển điện hạt nhân của Việt Nam còn đang ở mức độ thấp. Hệ thống pháp luật quốc gia chưa hoàn chỉnh, thiếu nhân lực (cả về số lượng và chất lượng) trong mọi lĩnh vực liên quan đến xây dựng nhà máy điện hạt nhân.
Giải thích thêm về những khó khăn trong phát triển dự án điện hạt nhân ở Việt Nam, ông Lê Doãn Phác, Chuyên viên cao cấp trong lĩnh vực năng lượng nguyên tử, nguyên Phó Cục trưởng Cục Năng lượng nguyên tử, chỉ rõ, điểm quan trọng nhất là thiếu vốn đầu tư, mà chủ yếu dựa vào vốn vay ưu đãi, lãi suất thấp của các đối tác. Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận được triển khai thực hiện trong bối cảnh kinh tế Việt Nam gặp nhiều khó khăn.
Cơ quan Thông tin Năng lượng Mỹ (EIA) tính toán rằng, chi phí đầu tư xây dựng nhà máy ĐHN đang tăng cao, ước tính chi 5.339USD/kW (không phải chịu lãi suất vay và trượt giá). Khoản chi phí này lớn hơn nhiều so với xây dựng một nhà máy điện than, hoặc nhà máy điện khí. Yêu cầu pháp quy ngày càng tăng, các vấn đề về cấp phép, quản lý dự án, chi phí lao động và dự toán không đúng các chi phí và nhu cầu là những yếu tố góp phần làm tăng chi phí.
Dự án điện hạt nhân Ninh Thuận phải thực hiện hết sức chặt chẽ, việc chuẩn bị đầu tư và phát triển các dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận 1 và 2 phải đảm bảo được 3 yêu cầu cơ bản: Bảo đảm an toàn, an ninh cao nhất; thực hiện đúng quy định của pháp luật và dự án phải có hiệu quả kinh tế.
Hiện nay, thủy điện chiếm gần một nửa tổng công suất nguồn điện quốc gia. Nhưng dự kiến, đến năm 2030, thủy điện chỉ còn khoảng 12%, trong khi nhiệt điện tăng đến hơn một nửa. Trong điều kiện giá thành nhập khẩu nhiên liệu rất đắt đỏ, điện hạt nhân là giải pháp quan trọng.
Theo tính toán, đến năm 2050, điện hạt nhân sẽ chiếm khoảng 15 - 20% tổng công suất điện.
Đẩy mạnh tuyên truyền
Theo Cục Năng lượng nguyên tử (Bộ Khoa học và Công nghệ), hiện nay, Việt Nam đang tích cực triển khai dự án nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận. Việt Nam đã ký với Nga và Nhật Bản các hiệp định hợp tác, trong đó Nga là đối tác dự án Ninh Thuận 1 và Nhật Bản là đối tác dự án Ninh Thuận 2. Đây là dự án lớn về quy mô và đầu tư, đặc biệt về bảo đảm an toàn, an ninh, thời gian chuẩn bị (10-15 năm) và xây dựng (5-6 năm), mang tính rủi ro cao.
Trước những ưu điểm của điện hạt nhân như đạt hiệu quả kinh tế cao, đảm bảo an ninh năng lượng, bảo vệ môi trường, giảm phát thải khí nhà kính… nhiều nước trên thế giới trong đó có Việt Nam đã quyết định lựa chọn phát triển điện hạt nhân. Tuy nhiên, vấn đề quan trọng nhất của việc phát triển điện hạt nhân là phải đảm bảo an toàn, an ninh..., đặc biệt là sau sự cố Nhà máy điện hạt nhân Fukushima tại Nhật Bản. Sau khi có chủ trương đầu tư xây dựng Nhà máy điện hạt nhân Ninh Thuận, người dân không khỏi băn khoăn, lo lắng span style="color:#000000;">, span style="color:#000000;"> . Bởi vậy, cần đẩy mạnh công tác tuyên truyền phát triển điện hạt nhân để họ yên tâm và tiếp tục ủng hộ quá trình phát triển điện hạt nhân.
